Gökkuşağı ve Büyük Resmi Görmek
Bir süreklilik alır ve onu sınırlara böleriz. Örneğin gökkuşağı. Mordan kırmızıya kadar sınırlar ve her sınırda belli renkler var. Bunu neden yapıyoruz? Çünkü bu şekilde sınırlarla bilgiyi saklamamız kolaylaşır. Kategoriler halinde düşünmek, bir şeyleri hatırlamamızı kolaylaştırır. Fakat kategorik düşünmeyle ilgili birkaç sorun var; kategorize edemediğimiz şeyler. Mesela kare, üçgen, daireyi bir kategoriye sahip olduğu için hatırlamak kolayken; yamuk yumuk çizilen bir şekli kategorisi olmadığından hatırlaması zordur.
Sınavdan 65 almakla 66 almak arasında dünyalar kadar fark olduğu zamanlarımız vardı. Özellikle farklı değil ama orada geçmek ve kalmak arasına bir sınır çizildiği için yaptığımız dramatik bir ayrım var. Sınırlar koyduğunuzda, her iki tarafta da ne kadar benzer şeylerin olduğunu görmekte zorlanıyorsunuz.
Dil farklılıklarına gelecek olursak, insanların çıkarabileceği seslerin de sürekliliği vardır. Farklı diller, benzer seslerin veya farklı seslerin ne sayıldığı konusunda farklı noktalarda sınırlar çizer. Bir ses, kulağa gelen farklı bir ses olup olmadığına bağlı olarak bir şeyi hatırlama yeteneğinizi -hangi kelimeydi- etkileyecek.
Daha önce yapılan bir çalışmada, telefon numarası okunur ve insanlar bir kağıda bunları yazar. Takip eden 3 basamaklı telefon numarası kalıbından çıkıldığında doğru yazma olasılığı değişir. Üç basamaklıydı, bir dk 2 oldu, aa 1 oldu derken numaralara olan dikkatiniz uçar gider. Sınırlara çok fazla dikkat ettiğinizde, büyük resmi göremezsiniz.
Kategoriler halinde düşündüğünüzde;
- Aynı kategoriye giren iki gerçeğin ne kadar farklı olduğunu hafife alırsınız.
- Aralarında bir sınır olduğunda (geçmek-kalmak) ne kadar farklı olduklarını abartırsınız.
- Büyük resmi göremezsiniz.
Bu yüzden beyaz-siyah keskin çizgiler yerine aradaki tonlara da dikkat etmelisiniz.
